Karın zarı iltihabı belirtileri nelerdir? Bir gece, bir çığlık ve bir sezgi
Kapı aralığından içeri sızan hastane ışığı, koridorun ucunda yavaşça büyüyen bir karanlığa tutunuyordu. Sizi, kalbinize yakın bir hikâyeye davet ediyorum: çünkü bazen bir beden, anlatmak için kelime bulamaz; ağrıyla konuşur.
(Önemli bir not: cinsiyete dayalı kalıp yargıları pekiştirmemek için “çözüm odaklı/stratejik” ve “empatik/ilişkisel” yaklaşımı karakterlerime cinsiyetten bağımsız dağıtıyorum.)
Gece nöbeti: Ece, Demir ve “içeride bir yerde” başlayan yangın
Ece, acilin parlak lambaları altında plan yapmayı seven, hızlı ama sakince karar alan bir iç hastalıkları uzmanıydı. Demir ise insanların hikâyelerini dinlemeden karar veremeyen, güçlü empatisini klinik akılla dengeleyen deneyimli bir hemşire. O gece içeri giren hastanın eli karnında, yüzü ter içindeydi. “Sanki içimde bir şey yırtıldı” dedi fısıltıyla.
Demir, önce insanı gördü: solukluk, titreme, nefes darlığı. Ece ise tabloyu hızla “olası peritonit” olarak çerçeveledi: ani ve şiddetli karın ağrısı, dokunmakla artan hassasiyet, hareketsiz yatma isteği. Birkaç dakika içinde ateş yükseldi; nabız hızlandı. Karın şiş, gergin ve dokunmaya tepkiliydi. Ece’nin zihninde kırmızı harflerle şu cümle yanıp söndü: “Peritonit — acil tıbbi durum.” ([Mayo Clinic][1])
Belirtilerin dili: Beden ne anlatmaya çalışır?
Hastanın öyküsü açıldıkça tablo tamamlandı: Bulantı, kusma, iştahsızlık, gaz ve dışkının çıkmaması, idrarın azalması… Bunlar, karın zarının (periton) iltihabı sırasında sık görülen, bedeni alarma geçiren işaretlerdi. Bazılarında ateş ve ürperti, bazılarında ise özellikle karaciğer sirozu ve asiti olanlarda belirtilerin sönük seyredebildiğini de unutmamak gerek. Bu sönük gidiş, tehlikeyi perdeleyebilir. ([Mayo Clinic][1])
“Hareket ettikçe artan ağrı” neden kritik bir ipucu?
Periton iltihabında karın duvarı kasları refleks olarak kasılır; bu yüzden öksürmek, yürümek, sarsılmak ağrıyı büyütür. Hastanın “kıpırdayamıyorum” demesi, Ece’nin aklında tanıyı daha da güçlendirdi. Taşikardi (hızlı nabız) ve ateş tabloyu destekliyordu. ([nhs.uk][2])
Diyaliz yapanlar için ek sinyal
Periton diyalizi kullananlarda, torbada biriken sıvının bulanıklaşması veya beyaz tanecikler içermesi peritoniti düşündürür; bu durumda beklemeden tıbbi yardım gerekir. ([Mayo Clinic][1])
Hikâyenin kalbi: Empati, strateji ve ortak akıl
Demir, hastanın elini tuttu: “Korktuğunu görüyorum; beraber nefes alalım.” Ece, bir yandan ağrı dağılımını, bir yandan vitalleri not etti; sıvı tedavisi ve antibiyotik planını tarttı. Empati, hastayı sakinleştirdi; strateji, tedaviyi hızlandırdı. İkisi de gereklidir; biri olmadan öteki eksik kalır. O gece acilde, insan sıcaklığıyla klinik disiplin aynı masada buluştu.
Hastanın karın filmi çekilirken Ece, olası kaynakları düşünüyordu: perfore apandisit, ülser, divertikülit ya da asitte spontan bakteriyel peritonit… Kaynak başka, ama bedenin verdiği ilk mesaj çoğu zaman benzerdi: şiddetli ağrı, hassasiyet, şişlik, ateş. Bazı SBP olgularının sönük belirtilerle gelebilmesi ise “yüksek şüphe”yi şart kılıyordu. ([Cleveland Clinic][3])
Karın zarı iltihabının (peritonit) yaygın belirtileri
Ani başlayan, giderek artan karın ağrısı ve dokunmakla hassasiyet
Karında şişlik/gerginlik, hareketle artan ağrı (öksürme, yürüme)
Ateş, üşüme/titreme, hızlı nabız
Bulantı, kusma, iştahsızlık
Gaz ve dışkı çıkaramama, idrar miktarında azalma
Genel halsizlik, bazen bilinç bulanıklığı (özellikle risk gruplarında)
Periton diyalizi yapanlarda torba sıvısında bulanıklık/beyaz partiküller
Bu belirtiler acil tıbbi değerlendirme gerektirir; peritonit hayatı tehdit edebilir. ([Mayo Clinic][1])
Ece’nin planı: Zamanla yarışmak
Ece’nin masasında iki satır vardı: “Kaynağı bul, yayılımı durdur.” Kimi zaman antibiyotikler ve sıvı tedavisi yeterli olur; kimi zaman cerrahi gerekir—özellikle bir organ yırtılması söz konusuyla. SBP’de ise tanı için asit sıvısının incelenmesi altın anahtardır; tedavide uygun antibiyotikler zaman kazandırır. Demir, hastanın yanında kalarak ağrı yönetimini, hidrasyonunu, güven duygusunu destekledi. ([Merck Manual][4])
Hikâyenin özü: Belirtiyi duy, geciktirme
Sabaha karşı ağrı, bir nebze olsun geri çekildi. “İyi ki geldiniz” dedi Demir; “İyi ki anlattınız” diye ekledi Ece. Çünkü bazı geceler, bir bedenin fısıltısı—şiş bir karın, keskin bir sızı, yükselen bir ateş—zili çalar. O zili duyduğunuzda beklemeyin.
—
Sık sorulan sorulara kısa yanıtlar
Karın zarı iltihabı acil midir?
Evet. Şiddetli karın ağrısı, hassasiyet, ateş, şişlik, kusma gibi belirtiler varsa derhal tıbbi yardım isteyin. ([Mayo Clinic][1])
Belirtiler herkeste aynı mı?
Hayır. Özellikle siroz/asit hastalarında belirtiler sönük olabilir; şüphe yüksek tutulmalıdır. ([Merck Manual][4])
Diyalizde nelere bakmalı?
Torba sıvısının bulanıklaşması veya beyaz tanecikler acil değerlendirme gerektirir. ([nhs.uk][2])
—
Yorumlara açık çağrı
Bu hikâyeyi, “bedenin anlatısı”nı duymayı hatırlatmak için paylaştım. Siz—okuyan, düşünen, hisseden—ne dersiniz? Ağrıyı ertelediğiniz bir an oldu mu? Empatiyle stratejinin, yani dinleme ile hızlı eylemin dengesi sizce nasıl kurulmalı? Hikâyenizi ve sorularınızı yorumlarda konuşalım; belki bir başkasının gecesini aydınlatır.
Bu yazı bilgilendiricidir; tıbbi tanı ve tedavi için hekiminize başvurun. ([Cleveland Clinic][3])
[1]: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/peritonitis/symptoms-causes/syc-20376247?utm_source=chatgpt.com “Peritonitis – Symptoms and causes – Mayo Clinic”
[2]: https://www.nhs.uk/conditions/peritonitis/?utm_source=chatgpt.com “Peritonitis – NHS”
[3]: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17831-peritonitis?utm_source=chatgpt.com “Peritonitis: What it is, Symptoms, Causes & Treatment”
[4]: https://www.merckmanuals.com/professional/hepatic-and-biliary-disorders/approach-to-the-patient-with-liver-disease/spontaneous-bacterial-peritonitis-sbp?utm_source=chatgpt.com “Spontaneous Bacterial Peritonitis (SBP) – The Merck Manuals”